Halkbilim Sözlüğü, Folklor Sözlüğü P
Aşağıdaki Halkbilim Sözlüğü, Folklor Sözlüğü adlı kısa çalışmada efsane, hikaye, gelenek, şarkı, bilmece, söz düzeni hatta yıldızlara ait inanma ve büyüleri bile kapsayan kültür ögeleri maddeleştirilmiş olup, aşağıda O – Ö harfi ile başlayan maddeler verilmiştir.
Pa Pandir Öğütlenen her şeyin tam tersini yapan bir karakter olup, Malay dilinde adı ‘Aptal Baba’ anlamına gelmektedir.
Paça Keten bezinden dikilmiş geleneksel kadın şalvarının adıdır (Sinop)
Paça Günü Gerdekten sonraki gün komşu kadınlara çeyizin sergilenmesi adeti olup, bu tören sırasında misafirlere paça yemeği ikram edildiğinden bu adı almıştır. Muğla’da paça günü yaşlı kadınlar geline ‘mersin dalı’ hediye etmektedirler.
Paça günü farklı yörelerde farklı isimlerle bilinmektedir:
Duvak (Mudurnu), Suphe (hatay), Samat, Samet (Kastamonu), Çarşaf (Antalya yörükleri), Gelin-ertesi (Isparta), Gerdek ertesi (Kütahya), Güveybaşı (Kayseri).
Paçalık Osmanlı’da düğünden sonraki ilk Cuma günü gelin adına verilen ziyafet sırasında gelin tarafından giyilen kaliteli kumaştan elbisenin adıdır.
Paella İspanya’nın Valencia bölgesinde popüler olan safran çeşnili eleneksel bir pilav türü olup, et, deniz ürünleri veya sebze katkılı pişirilebilir. Yemeğin adı, pişirildiği kaptan, İspanyolca paella ‘kızartma tavası’ kelimesinden gelişmiş olup, Latince patella (küçük tabak/yemek) ile ilişkilidir.
Pagara Lazlarda, Mart ayında harkları kapayarak tarlaları sulanmasını engelledikten sonra, toprağın kurumuş toprak içinde bulunan geçen yıldan kalma mısır köklerinin çapalanarak çıkarılıp, yığın haline getirilmesi ve tarlanın ortasında yakılması adetinin adıdır. Çocuklar yakılan ateşin üzerinden atlar, bu sırada çeşitli eğlenceler tertip edilirdi.
Paiduşko Horo Her köyün kendi çeşitlemesiyle oynadığı 5 zamanlı bir Bulgar halk dansının adıdır.
Paifang Geleneksel Çin mimarisinde sıkça rastlanan kemerli geçitlerin adıdır. Başlangıçta bir bina komplesinin ya da kasabanın giriş noktasını belirtmek amacıyla tasarlanmış, Song Hanedanı döneminden itibaren dekoratif bir obje olarak da kullanılmıştır. Uzun zamandır Çin dışındaki Chinatownların sembolü olarak algılanmaktadır. Paifong ve Pailou adlarıyla da bilinmektedir.
Pakolet [Folklor]Fransız masallarında bahsi geçen, kanatlı ahşap bir at üzerinde uçabilen bir cücenin adıdır.
Pakua, Bagua Çin pusulasının sekiz ayrı bölümünün adı olup, geleneksel Çince de ‘şans’ anlamına gelmektedir.
Palayok Filipinler’de kenarları kulplu, ortası yuvarlak ve derin geleneksel toprak pişirme çömleğinin adıdır.
Pamukçu Bengesi Balıkesir, Pamukçu köyünde erkekler tarafından oynanan bir zeybek çeşididir.
Panama Şapkası Geleneksel olarak palmiye ağacından yapılan şapkalar 20. yüzyılda keçeden yapılmaya başlanmış Panama Kanalının inşası sırasında (1904-1914) dünyaca tanınmıştır. Adına karşın şapkalar Panama’da değil, Ekvator’da Kuenka kasabasında üretilmektedir.
Pancarcı Şenlikleri Mısır çapasının bitimi ile çayır biçme arasına denk gelen iki haftalık süreçte düzenlenen eğlenceler olup, adını bölgede pancar denilen ‘yabani karalahana’dan almıştır (Artvin).
Paniolo Hawai’de sığır çobanlarına verilen isimdir. 1832 yılında Hawai kralı Kamehameha, Kalifronia’dan İspanyol sığır çobanları (vaqueros) getirtmiş, onlarda mesleklerini Hawaililere öğretmişlerdir. Paniolo, Hawai dilinde Español’un (İspanyol) telaffuz edilmiş formudur.
Pantolon Vücudun belden aşağısını örten ve bacaklara ayrı ayrı geçirilen kıyafetin adı olup, adı İtalyan tiyatrosundaki ‘Pantolone’ karakteri ile ilişkilidir. 2. Mahmut’un gerçekleştirdiği kıyafet inkılabından sonra Osmanlı erkeğinin dolabına şalvar ve çakşırın yerine girmiştir.
Pantolone 16. yüzyılda İtalyan sanat tiyatrosunun (Commedia dell’arte) alay edilecek denli gülünç, cimri, zengin, tahammül edilemez derecede hırçın yaşlı bir karakterinin adıdır. Venedik doğumlu hayal kahramanı William Shakespeare’in ‘Nasıl Hoşunuza Giderse’ adlı oyununda bile yer almıştır
Panulay Filipinlerde kötü ruhlar için kullanılan bir terim olup, geceleyin hayvanların huzursuzluğu ve olağandışı davranmalarından varlıkları hissedilmektedir.
Papak Kulak üstlerini örtecek şekilde giyilen kuzu postundan başlığın adı olup, Türkistan göçmenleri tarafından Anadolu’ya getirilmiş, Cumhuriyet döneminde şapka kanunu ile giyilmesi yasaklanmıştır.
Papazi Osmanlı’da kadın elbiselerinin yaka kısmına süs olarak konulan veya hotoz yapılan ince tül kumaşın adıdır.
Papilat Rize yöresine özgü bir horonun adı olup adını aynı isimli köyden almıştır.
Pappuri Kars yerlilerince kız-erkek birlikte oynanan temposu inişli çıkışlı bir halk oyununun adı olup, sağa sola sallanarak yürüme figürlerinin esinlenildiği ‘papi’ bebek kelimesiyle ilişkili olmalıdır.
Para Finlandiya’da ev halkıyla birlikte yaşayan kedi, kurbağa, yılan ve tavşan gibi hayvan formlarına bürünebilen insanlara ait eşyaları çalan ev ruhlarına verilen isimdir.
Para Çevirme Bayram eğlenceleri gibi köy halkının toplandığı çalgılı törenlerde çalgıcılara etrafa gösterilerek bahşiş verilerek beğenilen kızın önünde çaldırılması geleneğinin adı olup, o kızın evine görücülüğe gitme isteği olarak algılanır (Muğla).
Parakami Doğu Karadeniz yöresinde kış gecelerinde ocak başında anlatılan masal ve destan anlatma geleneğinin adıdır.
Parakat Trabzon yöresinde kızlı erkekli kemençe veya kaval eşliğinde horon oynanılıp eğlenilen akşam eğlenceleridir.
Parpılama Sahibinin ağzına aldığı ya da içine tükürdüğü tuzlu suyu ahır hayvanına içirerek uyguladığı bir çeşit büyü uygulaması olup keneleri giderme amaçlıdır (Konya)
Partiya Temmuz ayının ortasında düzenlenen yayla ortası şenliklerine katılmak ve yaylada konaklayanların ihtiyaç duydukları maddeleri götürmek amacıyla köyden yaylaya giden grupların adıdır. Topluluk tamamen erkeklerden oluşuyorsa ‘pernek’ olarak adlandırılmaktaydı (Trabzon).
Parzon İçinde çocuk taşımak amacıyla kullanılan torbanın adıdır (Hakkari).
Pasterka Polonya’da 24 Aralık gününü 25’ine bağlayan gece kilisede düzenlenen dini ayinin (Christmas mass) adıdır.
Pastırma Tuz, çemen, kırmızı biber karışımının yağsız et üzerine sürülerek güneşte veya iste kurutulması yoluyla yapılan geleneksel yiyeceğin adı olup,Türk atlıların eğer ceplerine koydukları eti baldırlarıyla sıkıştırarak taşıdıklarından dolayı bu adı almış olmalıdır. Evliya Çelebi’nin seyahatnamesinde övgüyle bahsettiği Kayseri ilinde, orta büyüklükteki bir sığırdan 19 çeşit pastırma elde edilmekte, özellikle kuşgömü ve sırttan elde edilenler çok kaliteli, omuz, kürek, but dilmesi, mehle, bohça, şekerpare, kenar etlerinden elde edileni birinci sınıf, meme, kelle, döş, bacak, kavram, dil etinden elde edileni ise ikinci sınıf kabul edilmektedir.
Pastırma nasıl yapılır
Kesimden sonra ortamın ısısına göre 4-8 saat dinlendirilen etler tuzlandıktan sonra kapalı ortamda bir gün daha bekletilmektedir. Ardından suyla yıkanıp fazla tuzu alındıktan sonra açık havaya çıkarılarak hava sıcaklığına göre 3-7 gün arasında kurumaya bırakılmaktadır. Maydanozgillerden bir ot olan çemen’in (Latince Cuminum cyminum) tohumlarının ezilerek içine sarımsak, kırmızı biber ve su eklenmesiyle hazırlanan özel karışım hem istenilenden fazla kurumasını engellemek hem de lezzetini arttırmak için etin tüm yüzeyini kaplamakta kullanılmaktadır.
Paşa Anadolu Ermenilerinin oynadığı seyirlik bir köy oyununun adı olup bir köylü kırmızı kıyafetler giydirilip eşeğe bindirilerek dolaştırılır, dolaşırken rastladığı köylülerden haraç toplardı. Köyde ikinci bir paşa daha olduğundan bunlar yolda birbirlerine rastladığında küfürleşip, kavda ederlerdi.
Paşmak, Başmak Osmanlı’da bir kadın ayakkabısının adı olup, Osmanlı toplumunda asırlar boyunca giyilmiştir.
Pataküte İstanbul’da gayrı Müslim yangın tulumbacıları tarafından giyilen yakası kadifeden ipekli mintanın adıdır.
Patuşka El ele ya da kemerden tutularak kız-erkek karşılıklı oynanan bir halk dansının adıdır (Edirne).
Peg Powler Yeşil derili, uzun saçlı, keskin dişli çirkin ve yaşlı bir cadı kadının adı olup, nehir dirseklerinde yaşadığına inanılmaktadır. Nehirde yüzen kurbanlarını suyun altına çekip boğarak öldürmektedir.
Peijainen Finlandiya’da geçmişte uygulanmış bir ayı gömme ayininin adı olup, bir ayı öldürmek topluluğun savaşçıları arasına katılma ayrıcalığını getiriyordu. Öldürülen ayının eti yenmez, kafatası ise genç bir ağacın dalına ya da bir mızrak ucuna takılırdı.
Penis Avuçlamak Felaketler ve ciddi sorunlardan söz ederken pantolon üzerinden nazar değmesi ihtimaline karşın erkeklik organının avuçlanması batıl inancı İtalya’da yaygın olup ‘İo mi tocco’ adıyla bilinmektedir.
Penis Kılıfı Malenezya, Güney Amerika ve bazı Afrika yerlilerince cinsel organlarını nazar ve büyüden korumak amacıyla takılan yaprak, kamış, mercan, kabak veya bazı bitki kabuklarının kullanılması suretiyle penisin üzerini kaplayan kılıfın adıdır.
Penisini Yiyeyim, ‘Hav co kar’ Sırbistan Çingenelerinin inanışında penis uğur getiren kutsal bir sembol olup, geçmişte en bağlayıcı ve en ciddi yeminler penis üzerine edilmekteydi. Felaketlere karşı bir çeşit tılsım olarak evde çalı dikeninden yontulmuş bir fallus heykeli mutlaka bulundurulur ve sıkıntı zamanlarında bu puta dua edilmekteydi. Sırp inançlarına da giren bu adet Çingene kökenli olduğu gibi, günümüzde uygulamada fallusun yerini çivi almıştır. Örneğin Macaristan Çingenelerinde gelin kocasının cinsel gücünü arttırmak için yataklarına çivi çakmaktadır. (Berger 2000: 48; Wlislocki 1891: 106).
Penyakit Malaysiya’da hasta eden adıyla da bilinen tehlikeli bir ruhun adıdır.
Pepsy Adası Falkland adalarının 230 km kuzeyinde bulunduğuna inanılan bir hayalet adanın adıdır. İlk olarak Ambrose Cowley tarafından muhtemelen Falkland adalarıyla karıştırılarak rapor edilmiştir.
Perde Gazeli Karagöz oyununda giriş bölümünde Hacivat’ın semai okumasından ardından söylediği gazelin adıdır.
| Perde gazeli |
|
Efendim! Demem o demek değil! Bu bendenize, bu hâkir duacınıza eli yüzü yunmuş, elfazı düzgün, sözü sohbeti tatlı bir fasîhü’l-lisan yâr-i vefa-şiar olsa, geliverse şu meydân-ı pür-sefâya, Arabî bilse, Fâriî bilse, bir az fenn-i şiir ü musikîye âşinâ olsa, o söylese bendeniz dinlese, bendeniz söylesem o dinlese,oturan zevkperverân-ı kirâm da sefâyâb olsa! Diyelim: Bu gece işimizi Mevlâm rast getire! Yâr, bana bir eğlence, aman bana bir eğlence! Yâr, bana bir eğlence! (And 1969: 152) |
Père Noël İngiltere’de ‘Father Christmas’, Amerika’da ‘Santa Claus’ olarak bilinen Noel Baba’nın Fransız karşılığıdır. Modern Santa Claus’tan farklı olarak sırtında torba yerine bir üzüm sepeti taşımakta, uzun bir palto giymekte başına yaprak dalından taç sarılmış bir kukuleta takmaktadır.
Peri 1. Doğaüstü güçlere sahip dişi yaratıkların adı olup, çok tanrılı dinlerde bulunan ve zamanla unutulan ikincil tanrıçaların destan ve masallarda yaşayan izleridirler. Periler, çoktanrıcılık döneminde iyi, tek tanrıcılık döneminde kötü varlıklar sayılmışlardır.
Çeşitli dillerde peri:
Almanca: Fee
Çekce: pohádková bytost
Fince: keiju, keijukainen
Fransızca: fée
Hollandaca: fee
İngilizce: fairie
İskoçça: sìthiche
İspanyolca: hada
İsveççe: fe
İtalyanca: fata
Japonca: yōsei
Katalanca: fada
Macarca: tündér
Slovakça: víla
- [Alman Folkloru] Bkz. Fee
Perinita Moldova ve Romanya’da özellikle düğünlerde oynanan bir halk dansının adıdır. Genişçe bir daire oluşturan oyunculardan elinde mendil tutan birisi karşı cinsten birisini boynuna mendili koyarak seçmekte, yanağından öpmekte, seçilen kişi ortaya geçtikten sonra aynı temayı devam ettirmekte, oyun böylece sürmektedir. Oyu-nun amacının eğlencenin yanı sıra köyün bekar gençleri arasında kaynaşmayı sağlamak ve evlilik müessesine yeni adaylar kazandırmak olduğu açıktır.
Peristan Orta doğu, Orta Asya ve Güney Asya folklorunda perilerin yaşadığı Kaf dağının tepesinde yeraldığına inanılan hayali ülkenin adıdır.
Perit Arnavut halkının inanışında olağanüstü güzelliğe sahip dişil dağ ruhlarının adıdır. İyi yürekli yaratıklar olup tepeden tırnağa beyaz kıyafetler içindedirler. Yere ekmek atıp günah işleyen insanları kamburlaştırarak cezalandırmaktadırlar.
Peryton Atlantis’le alakalı olduğuna inanılan yarı geyik-yarı kuş bu yaratık insanlığın düşmanı olup, Roma’nın düşüşünden de sorumlu tutulmaktadır. 16. yüzyılda Fez kentinden (Fas) bir hahamın bugün kayıp olan el yazmasında Cebelitarık Boğazı’nda seyreden denizcilere saldırdıklarından bahsedilmekteydi.
Peş Tahtası Karagöz oyununun oynatıldığı ayna adı verilen perdenin alt tarafına içerden kurulmuş destek tahtasının adıdır.
Peşli Kol ağızları geniş, üç ya da dört etek formunda geleneksel kadın elbisesinin adıdır (Tunceli)
Peştamal Hamamı Düğünden on beş gün sonra güvey evi tarafından organize edilen, geline kaliteli bir peştamalın de hediye edildiği hamam eğlencesinin adıdır (Sivas)
Pey Seylan adasında yaralı savaşçıların kanını içen şeytani bir yaratığın adı olup, cesetleri üzerlerinde kendinden geçercesine dans ederek parçalayan dişil karşılığının adı ise Peymakilir’dir.
Peygamber Allah tarafından kullarına haber götürmekle görevlendirilmiş seçkin insanların adıdır. Farsça ‘haber getiren’ anlamına gelen anlamına gelen terimin Arapça karşılıkları aynı anlamdaki resul (haberci) ve elçi anlamındaki nebîdir. Kur’ân’da her ümmete ayrı bir peygamber bildirilmiş olmasına karşın sadece 25 peygamberin adı geçmektedir.
Tevrat, İncil ve Kur’ân’a göre önemli peygamberler:
- Âdem (Adam)
- İdris
- Nuh (Noah)
- Hud
- Salid
- İbrahim (Abraham)
- Lut (Lot)
- İshak (Isaac)
- İsmail (Ishmael)
- Yakup (Jacob)
- Yusuf (Joseph)
- Eyüb (Job)
- Şuayb (Jethro)
- Musa (Moses)
- Harun (Aaron)
- Dhu’l-Kifli (Joshua)
- Şamil (Samuel)
- Davut (David)
- Süleyman (Solomon)
- İlyas (Elijah)
- El-Yasaa (Elisha)
- Üzeyir (Ezra)
- Yunus (Jonah)
- Zekeriya (Zachariah)
- Yahya (John the Baptist)
- İsa (Jesus)
- Muhammed
Peygamber Dostluğu Sünnet ve kirvelik müessesinden başlayan ve aileler arasında kuşaklar boyu süren dostluk ve yardımlaşmanın adıdır.
Phajanak Tayland’da yaşayan Lao halkının inanışında Mekong nehrinde yaşadığına inanılan, suda yüzenleri yutup daha sonra köle olarak kullandığına inanılan efsanevi bir yılanın adıdır.
Pırpıt Osmanlı döneminde çocukların yağlı güreş sırasında giymeleri için koyun derisinden dikilmekteydi.
Pırtı Görme Düğünden bir gün önce masraflarını erkek tarafının karşıladığı kumaş alımının adıdır (Kayseri).
Pıtık Oyunu İki kadının yaşlı erkek kıyafetleri giyerek dede, bir kadınında yüzünü boyayarak Arap rolüne büründüğü bir seyirlik köy oyununun adı olup daha çok kadın meclislerinde oynanılmaktadır. Sırtında bir torba taşıyan dede kadınların bulunduğu odaya girip kız istediğini sırtına bindirip gezdireceği vaadiyle bir kızı kaçırmak isterse de kız Arap tarafından kurtarılır (Bolvadin).
Pidiktos Yunanistan’ın engebeli ve dağlık arazilerinde yaşamın tasviri içeren bu dans sadece erkekler tarafından oynanmakta, yiğitçe tavırlar ve ayakların havaya kaldırılması suretiyle atlama hareketi tasvir edilmektedir.
Bkz. Atlama, Langevton
Pigwidgin, Pigwiggen, Pillywiggins Küçük boyutlarda neşeli perilere Galler’de verilen isim olup, ilkbaharla özdeşleştirilmektedirler.
Pikador İspanya’da geleneksel boğa güreşleri esnasında sivri uçlumızraklar taşıyan ata binmiş matador yardımcılarının adıdır.
Bkz. Banderillero, Rejoneo
Pir Osmanlı toplumunda çeşitli zanaat kollarına ait Ahi örgütlerini kuran veya bir zanaat dalında önemli gelişme kat edilmesini sağlayan, bu surette meslektaşları tarafından takdir edilip saygı gösterilen kişilerin adıdır. Bkz. Pirsiz
| Mudurnu’da esnaf pirleri (1931) |
|
Berberlerin piri: Selmân-ı Pâk Yemeni dikimcilerinin piri: Ekber-i Yemenî Demircilerin piri: Dâvud Peygamer Kasapların piri: Cömerd Kassâb Attarların piri: Kazzâz-ı Velî Tabakların piri: Şeyh Ahî Evren Çiftçilerin piri: Âdem Peygamber Terzilerin piri: İdris Peygamber
Mudurnu’daki tabakların (sepicilerin) inanışına göre Ahi Evren Muhammed’in ve Ali’nin çağdaşıdır. ‘Evrenler (ejderhalar) gibi savaştı’ diye Ali ona kızını vermiş; Medine’de düğünü yapılmış. Gelen koyunların derisi yığılmış; Ahi Evren onları sepilemiş, boyamış, çehiz gibi asmış. Ali kamçısı ile bu derileri perdahlamış. İşte, sepicilere göre, açıcıların piri de Ali sayılır. Ahi Evren’e peygamber dua etmiş: ‘Senin izninle olsun otuz iki saat’ demiş. İşte bunun için deriden otuz iki sanat sayarlar, hepsi Ahi Evren’i pir tanırlar. Onların hepsinin kalfalarına tabakların şeyhleri peştamal kuşatırlardı.
|
Pir Sultan Abdal Sivas ili, Yıldızeli ilçesi, Çırçır bucağına bağlı Banaz köyünde doğmuş, Safevi tarikatına mensup bir halk şairinin adı olup, Osmanlı’ya karşı Şah İsmail Safavi’ye destek verince İstanbul’dan gelen bir fermanla asılmıştır.
| Pir Sultan Abdal |
|
Karşıda görünen ne güzel yayla Bir dem süremedim giderim böyle Ala gözlü pirim sen himmet eyle Ben de bu yayladan Şah’a giderim
Eğer göğerüben bostan olursam Şu halkın diline destan olursam Kara toprak senden üstün olursam Ben de bu yayladan Şah’a giderim
Bir bölük turnaya sökün dediler Yürekteki derdi dökün dediler Yayladan ötesi yakın dediler Ben de bu yayladan Şah’a giderim
Dost elinden dolu içmiş deliyim Üstü kan köpüklü meşe seliyim Ben bir yol oğluyum yol sefiliyim Ben de bu yayladan Şah’a giderim
Pir Sultan Abdal’ım dünya durulmaz Gitti giden ömür geri dönülmez Gözlerim de Şah yolundan ayrılmaz Ben de bu yayladan Şah’a giderim
|
Pire Kovmak Mart ayının ilk günü evin tozlu eşyalarını başka evlere doğru silkeleyip ‘Mart içeri, pire dışarı’ veya ‘Mart bize, pire size’ sözlerinin sarf edildiği geleneğin adıdır.
Bkz. Koca karı fırtınası
Pirogue Meksika körfezinde ve Louisiana bataklıklarında Kajunlar tarafından kullanılan küçük düz dipli teknelerin adı olup Batı Afrikalı balıkçıların tekneleriyle benzerlik göstermektedir.
< İspanyolca piragua ‘kano’
Pirsiz Osmanlı toplumunda Müslüman olmayan azınlıkların ve Çingenelerin zanaatlarının genellikle piri olmadığına inanılmaktaydı. Bkz. Pîr
Pisanka Hıristiyanlık öncesi yumurtalar üzerine çeşitli süslemeler yapmak suretiyle gerçekleştirilen bir pagan adeti olup, Hıristiyanlık sonrası paskalya yumurtası olarak adlandırılan geleneğin Polonya’daki adıdır. Yumurtanın üzeri hangi renk elde edilmek isteniyorsa ona uygun tabii bitkilerle birlikte kaynatılarak boyanmaktadır. Bunlar:
Kahverengi: Soğan kabuğu
Siyah: Meşe, kızılağaç veya ceviz kabuğu
Yeşil: Çavdar filizi
Menekşe: Ebegümecinin çiçek yaprakları
Altın: Kadife çiçeği veya genç elma ağacı kabuğu
Pişmaniye Un ve şekerden yapılan ve telleri ince ince ayrılabilen bir helva türünün adıdır. İran’da ‘peşmek’ adıyla bilinmekte olup, Kocaeli’nin sembolü haline gelen bu tatlıyı ilk kez Kandıralı Hayri’nin ürettiğini Hacı Agop adlı bir şekercinin ise tanıttığı söylenmektedir.
Piupiu Ketene benzeyen bir bitkinin yapraklarının kaynatılıp boyanmasıyla elde edilen liflerden yapılan geleneksel Maori dans giysisinin adıdır.
Pizza Napoli kökenli bir yemek çeşidi olup, disk şeklinde açılan kalın hamurun üzerine zeytinyağı, domates, mozarella peyniri gerekirse diğer malzemelerde (salami, pepperoni, jambon, sucuk, kıyma) eklendikten sonra fırında pişirilmesiyle yapılmaktadır.
Pizza restoranlarına pizzerias veya pizza parlors adı verilmektedir.
Klasik pizza çeşitleri:
- Marinara, Napoletana: domates, zeytinyağı, oregano (güveyotu), sarımsak
- Margherita: domates, zeytinyağı, taze fesleğen yaprağı, mozzarella di bufala
- Formaggio e Pomodoro: domates, zeytinyağı, permesan peyniri
Yassı, pide tipinde ekmekler muhtemelen Ortadoğu’dan batıya doğru yayılmış olup Güney İtalya’da Magna Graecia’ya yerleşen Yunan kolonistler tarafından İtalya’ya getirilmiştir.
Pkhapşin, Apkhhirtza Çerkezlerde 3-4 telli bir kemençe çeşidinin adı olup, erkek meclislerinde destanların söylenmesinde eşlik çalgısı olarak kullanılır.
Plaksy Rus masallarında bahsi geçip özellikle geceleri ortaya çıkan yaşlı bir cadının adıdır. Bkz. Noknitsa
Podesta Adası Barone Podesta gemisi kaptanı Pinocchio’nun Şili sahilinden 900 mil uzaklıkta rapor ettiği bir hayalet adanın adıdır.
Poki Hawai’de bir kumtaşı kayalığının adı olup vurulduğunda çan sesine benzer bir ses çıkardığından büyülü olduğuna inanılmaktadır.
Polika Çanakkale Eceabat ilçesi Büyük Anafarta köyünde çalgısız olarak türkü eşliğinde 6-8 erkek veya kadın tarafından oynanan bir oyunun adıdır.
Poltergeist Almanya’da etrafta dolaştığı çıkardığı seslerden anlaşılan hayaletlere verilen isimdir.
Pontianak, Puntianak Malaysiya’da insan kanı özellikle doğum yapmış kadınlarınki ile beslenen dişi bir vampirin adıdır. Güzel bir kadın kılığında ıssız bir yolda kurbanlarının kendisine yaklaşmasını bekler ardından güzelliğine aldananları parçalayıp yer.
Pop, Phi Pop Tayland halkının inanışında insanların bağırsaklarına yerleşen korkunç bir hayaletin adıdır. Bir hayalet doktoru tarafından ‘girdap dansı’ adı verilen özel bir ayin sayesinde yerleştiği insanın bağırsaklarını terk eder.
Pope Lick Canavarı Louisville, Kentucky’de PopeLick kasabasında görüldüğü iddia edilen bir yaratığın adı olup, kimileri onu keçi başlı insan kimisi ise Yeti benzeri dev maymun formunda tasvir etmiştir.
Poro, Purrah, Purroh Liberya, Sierra Leone ve Gine’de yaşayan Yassi ve Bundu halkı erkeklerinin kendi sembol, gizli dil, dövme ayinleri olan gizli derneklerinin adıdır. Kadınların kabul edildiği karşılığının adı ise ‘Sande’ topluluğudur.
Porsug Anadolu Ermenilerinin oynadığı seyirlik bir köy oyununun ve oyuna adını veren sırtı kambur, koca burunlu, uzun sakallı, beyazlar giymiş, beyaz sarıklı ve eli kamçılı bir karakterin adıdır. Oyunda yüzü kara maskeli, siyah uzun kukuletalı ve eli kamçılı bir Arap, kırmızı maskeli, kara bıyıklı, kısa sakallı ve elinde bir mızrak taşıyan Efe, kara cübbeli bir Yargıç, yüzünde gözlüklü bir maske taşıyan bastonlu bir Doktor ve kadın kılığına girmiş bir erkeğin canlandırdığı Gelin karakterleri yer almaktadır. İki ya da daha fazla kişiden oluşan yapma bir devenin sırtında gelin, çalgıcılar (kemençe, tef vs.) eşliğinde ev ev gezdirilmektedir. Ev önlerinde danslar edilir, türküler söylenir, masallar anlatılır, seyirlik oyunlar oynanılır. Oyun, Porsug’un gelini kaçırması, Zeybek’in arkalarından gidip Porsug’u öldürmesi, Doktor’un yazdığı komik bir reçete ile ölüyü diriltmesi, Porsug ile Zeybek’in birbirlerinden davacı olmaları Yargıç’ın iki taraftan da rüşvet alıp tarafları salıvermesi, şölen yapılıp oyunlar oynanılması, toplanan paraların fakirlere dağıtılması aşamalarından oluşur.
Portunes Tilburyli Gervase’nin tarif ettiği çiftliklerde yaşayan kırışık yaşlı insan yüzlerine sahip parmak büyüklüğünde yardımsever perilerdir.
Potur Osmanlı’da bacak kısmı dar, kıç bölümü kırmalı erkek pantolonunun adıdır.
Prom ABD’de lisenin bitiminin kutlanıldığı mezuniyet balosunun adı olup, erkekler kravat genç kızlar yaka çiçeği takarak gelmektedir.
Psetluh Geleneksel Çerkez toplumunda bir genç kızın evlenmek niyetiyle arkadaşlık ettiği delikanlının adıdır.
Psezpolnika Sırpça ‘Öğle vakti hanımı’ anlamına gelen kelime siyah uzun saçlı bir cadının adı olup, Polonya’da ‘Poludnika’ olarak bilinir. Hasat zamanı öğle saatlerinde ortaya çıkar insanları çıldırtır, kol ve bacaklarını yavaşlatır hatta elindeki orakla kafalarını keser.
Pşerih Kuzey Kafkasya’da thamade (yaşlı erkek) savaş sırasında hizmetini gören delikanlıların adı olup, bir çeşit silahtardırlar.
Puck Güney İngiltere’de Pixie’lere benzeyen ama olumlu özellikler taşıyan küçük perilerdir. Evcil hayvanlarla ilgilenmeyip, vahşi tabiat ve hayvanlara yardım ederler. Diğer periler gibi insanları aldatmaya yönelik küçük numaralar ve bakire kızların aşıkları tarafından küçümsenmesini sağlayacak şakalar yaparlar. Flüt sesiyle dans etmekten hoşlanan bu periler Shakespeare’in ‘Bir Yaz Dönümü Gecesi Rüyası’ adlı oyununda Robin Goodfellow adıyla geçmekteyse de, Robin Goodfellow karakteri daha çok bir hobgoblindir.
Puççik Doğu Anadolu bar ve halaylarında dizi sonunda yer alan oyuncuya verilen isimdir.
Puddocky Grimm kardeşler tarafından derlenen bir masal kahramanının adıdır.
Pugut, Pugot, Cafre, Kafar Arka ayakları üzerinde yürüyebilen, insanlardan daha uzun boylu insan eti yiyen siyah bir canavarın adıdır. Geceleri ortaya çıkan yaratık siyah kedi ya da köpek formuna da girebildiği gibi kafasız ve alev ve duman çıkartan formlarda da görünebilmektedir.
Pulcinella 16. yüzyılda İtalyan sanat tiyatrosunun (Commedia dell’arte) komik beyaz elbiseli, siyah maskeli, kibar, hüzünlü, kısık sesli, kırmızı burunlu komik karakteridir. Fransız tiyatrosuna kambur, gürültücü, geveze Polichinelle adıyla biraz farklılaşarak geçmiştir. Daha sonra Fransız kukla tiyatrosunda da temel karakterlerden biri olan kahraman öylesine geveze ve boşboğazdır ki Fransa da ‘Polichinelle’nin sırrı’ deyimi herkesin bildiği gerçekler için kullanılmaktadır.
Pur Kuzey Kafkasya’da bir başka aileye on-onbeş yaşına dek yetiştirmesi, terbiye edilmesi için verilen, genellikle erkek nadiren kız çocukların adıdır. Pur geleneğinin en önemli amacı kabileler arası ilişki ve bağlılığın güçlendirilmesidir. Çerkezlerde puru yetiştiren babalığa ‘Bjok’ analığa ise ‘Tuzzuen’ adı verilmektedir.
Pur, babalığını ikinci bir baba, Bjok ise çocuğu evladı gibi görür ve yetişmesi için her türlü özeni gösterirdi. Çocuğun öz babası Pur’un masraflarına karışmamakta olup, çocuk herhangi bir sebepten atalığın yanında ölmesi durumunda Bjok’un kulağı kesilerek cezalandırılmaktaydı.
Pusat Düğün öncesinde, maliyeti erkek evince karşılandıktan sonra kız evine götürülen giysi ve takıların adı olup, heybe içerisinde götürüldüğünden ‘heybe verme’ adıyla da bilinmektedir (Muğla).
Püskül İplik, ipek, sırma veya ince telden yukarısı top alt kısmı dağınık askı şeklinde süsün adıdır.
Püskürüm, Püskürüm Köçeği Konya Çumra ilçesinin Alibey köyünde tekli veya toplu, kadın erkek ayrı veya karma oynanan bir köçek oyununun adıdır.
Folklor Sözlüğü önceki bölümler
AA-AK, AL -AS, AS, AZ, BA -BAŞ, BAT-BLU, BO-BY, C, Ç, DA,
DİN-DZ, E, F, GA-Gİ, GJ-GZ, HA-HAL, HAM-Hİ, İ, J , KA-KAR, KAR-KILIÇ, KINA-KOVBOY, L, MA, ME-MZ, N, O-Ö
Kaynak
Özhan Öztürk. Folklor ve Mitoloji Sözlüğü. Phoenix Yayınları. Ankara, 2009